Depremden Tarımın Etkilenmesi

Hatay, Gaziantep Kahramanmaraş, Adıyaman, Adana, Diyarbakır, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illerimizde 6 Şubat 2023 tarihinde “Yüzyılın Felaketi” olarak adlandırılan deprem sonrası bölgede arama kurtarma, enkaz kaldırma çalışmalarının devam etmektedir. Depremde hayatını kaybedenlere rahmet, ailelerine, yakınlarına ve ülkemize baş sağlığı ve yaralılara acil şifalar dilerim. Bölgede büyük yıkıma neden olan büyük iki depremin yaralarını sarmak kolay olmasa da, kaybedilen canlara, yaşanılacak bütün olumsuzluklara rağmen hayat devam ettiğinden gerekenler acilen yapılmalıdır. Ülke olarak birlik ve beraberlik içerisinde bu yaraları birlikte sarmak zorunda olduğumuzu bilmeliyiz. Bunun için ülke içinde her zamankinden daha çok dayanışmaya ve birbirimizle daha çok desteğe ihtiyaç vardır. Köylerde veya küçük yerleşim yerlerinde ailelerin birbirleriyle akraba veya yakını olması nedeniyle destek ve yardımlaşmada şehirlere göre daha fazla olması bu yerler için önemli bir avantajdır, bu avantaj önceden alınacak tedbirlerle kazanca dönüştürülmelidir.

Tarım veya ziraat, kısaca bitkisel ve hayvansal ürünlerin üretilmesi, bunların kalite ve verimlerinin yükseltilmesi, bu ürünlerin uygun koşullarda muhafazası, işlenip değerlendirilmesi ve pazarlanmasını ele alan bilim dalıdır. Tarım ile ilgili yapılan işlere ise tarımsal faaliyetler denir. Tarımsal üretim insanların beslenme, giyinme, sağlık, barınma ve ekonomik faaliyetler gibi ihtiyaçlarını karşılamakta olduğundan önemlidir. Depremin yaşandığı on ilde tarım önde gelmektedir.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2022 yılı verilerine göre depremden etkilenen 10 ilin nüfusu yaklaşık 13.5 milyon kadar olup toplam ülke nüfusun yüz 15.7’sine karşılık gelmektedir. Türkiye’de tarım alanları istatistiklere göre yaklaşık 23.750.000 hektar iken depremden hasar gören 10 ilimizde 4.000.000 hektar tarım arazisi bulunmaktadır. On ildeki tarım alanı Türkiye tarım alanının %16.8’i kadardır. Türkiye’de 81 il vardır, bu 10 ildeki tarım alanı Türkiye tarım alanının 1/6’dır. Tarımsal veriler yıllara göre değişmekle birlikte bitkisel üretim değeri ülkenin toplam bitkisel üretim değerinin yüzde 20’sine yakınını oluşturmaktadır. Bu ön ildeki bitkisel üretim ve hayvan varlığı Türkiye büyükbaş hayvan varlığının %10’dan ve koyunda %16 gibi önemli bir potansiyele sahiptir. Yetiştirilen ürün çeşitliliği bakımından zengin ve birçok üründe de ilk sıralarda yer almaktadırlar.

Örneğin; Narenciye, kayısı, Antep fıstığı, yer fıstığı, pamuk, soya, mısır, karpuz, isot, kırmızıbiber, salçalık ve sofralık domates, çeşitli meyve, dut makarna ve irmik üretiminde gibi birçok bitkinin en fazla üretildiği illerimizdir. Bütün bu ürünler dışında susam, fiğ, nohut, patates, soğan, arpa, fasulye, patlıcan, nar, zeytin, şeftali, nektarin, elma, badem, ceviz, kiraz, üzüm, biber, kavun, domates, lahana, salatalık, ıspanak, bezelye gibi yüzlerce çeşit sebze, meyve ve tahıl üretimi ile Türkiye’nin önemli tarımsal üretimini ve ihtiyacını karşılamaktadır.

Tarımsal üretimin yanında on ilden bazıları sanayi yatırımları ile de öne çıkmaktadır.

Doğal afetler tarım alanlarında genellikle evlere, bitkisel üretime, hayvan barınaklarına, tarım ekipmanlarına, yollara, köydeki ortak kullanım alanlarına, tarıma dayalı sanayi tesislerine tüketim ve sulama amaçlı kullanılan su kaynakları, tesisleri ve dağıtım sistemlerini gibi çok şeyin zarar görmesine yol açmaktadır. Tarım alanlarında can kaybı ve Ata yurdundan göç yanında çalışan yabancı iş gücünün kaçmasına veya ücretlerinin afaki artışı gibi birçok olumsuzluğa neden olmaktadır.

Depremde kayıpların önlenmesi için binaların sağlam zeminlere veya zemine uygun sağlamlıkta yapılması gerekmektedir. Bu disiplinde yapıldığı takdirde depremden zarar görme olmayacak veya daha az oranda olacaktır. Özellikle Türkiye genelinde tarım alanlarının amaç dışı kullanılması ve meskene açılması önlenmelidir. Anayasa’mızın 44, 45 ve 46. maddeleri tarım alanların sadece tarım için kullanılmasını önermektedir.

Türkiye dünyanın en etkin deprem kuşaklarından birinin üzerinde bulunmaktadır. Deprem Bölgeleri Haritasına göre, yurdumuzun %92’sinin deprem bölgeleri içerisinde olduğu, nüfusumuzun %95’inin deprem tehlikesi altında yaşadığı ve ayrıca büyük sanayi merkezlerinin %98’i ve barajlarımızın %93’ünün deprem bölgesinde bulunduğu bildirilmektedir. O halde ülkemiz deprem tehdidi altında yaşamakta olduğundan, depremin nerede ya da ne zaman olacağı da bilinmediğinden muhtemel depremlere karşı gerekli tedbirleri alarak her zaman hazır olmalıyız. Tabiatı sevmeli, tabiata karşı gaddar davranılmamalı ve doğaya asla meydan okumamalıyız.

Son yaşanılan depremin ilk günlerde yüksek binaların ve nüfusun çok olduğu yerlerde kurtarma faaliyetleri daha yoğun ve öncelikli olurken kırsalda haklı gerekçelerle profesyonel ekipler fazla görülmemiş veya daha sonraları görülmüştür. Köy veya kırsal mahallelerde ev, bakıcı evi, ahır, depo, yem deposu, ve çardak gibi yapıların bazıları şehirdekilere çok katlı olmamasına rağmen, zemin veya yapılışı bakımından daha sağlıklı olmadığı da bilinmektedir. Bu yapıların sağlam yapılması ve depremde erken müdahale kırsalda insan, hayvan ve ürün kaybını önleyecektir.

Mevcut mevzuata göre “Türkiye’de 2009 yılında çıkarılan 5902 sayılı yasa ile Başbakanlık’a bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı kurularak yetki ve sorumluluklar tek bir çatı altında toplanmıştır. Daha sonra Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi kapsamında, 15 Temmuz 2018 tarihinde yayınlanan 4 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı İçişleri Bakanlığına bağlanmıştır.

Bu kurum, ilgili kuruluşlar ve sivil toplum kuruluşları ile de işbirliği yapar denilmesine rağmen uygulamada bir eksiklik olduğu görülmektedir. O nedenle küçük yerleşim yerlerinde ya resmi yönetim, ya da mahalli sivil toplum kuruluşları ile yeni bir oluşum sağlanmalıdır. Kırsalda afet görülmesi halinde erken müdahaleyi yapabilecek yeni bir yapılanmaya gidilmeli, belediyelik olan yerlerde belediye başkanlıkları, Büyükşehir Yasası ile mahalleye dönüştürülen mahallelerin muhtarlarının sorumluluğunda yerel afet kurtarma birimleri oluşturulmalıdır.

Belediye ve muhtarlıkların dışında o yörede mevcut yeterli personele sahip “Tarımla ilgili kooperatiflere de yangın ekibi gibi deprem veya afet birimi kurma (kurtarma ekibi) ve aktif halde tutma mecburiyeti getirilmelidir. Çünkü bu kooperatiflerin üyesi olan ortaklarının deprem sonunda hayatta ve ayakta kalması kooperatifin geleceği açısından önemlidir.

Gönüllülerden ve çalışanlardan oluşacak kurulması istenilen ekibin sayıca büyüklüğü köy veya mahalle nüfusuna göre belirlenmelidir. Ekipler afete karşı kurtarma ve enkaz kaldırma konusunda profesyonel kişiler (AFAD) tarafından eğitilmeli ve olası olaylara karşı hazırlanmalıdır. Ekipteki eğitimli kişiler olası bir afet halinde koordineli bir şekilde çalışarak, mevcut iş makinalarını kullanarak, kapanan yolları açmalı, insan ve hayvanların kurtarılmasını sağlamalıdır. Milletimizin geleneğimizde imece usulü yaşatıldığından köylerde böyle bir organizasyon çabuk oluşturulur ve başarılı hizmetler de verecektir.

Ayrıca, birinci (1.) derece deprem bölgesi olan yerlerde azda olsa şehirde olduğu gibi dayanıklı gıda ihtiyacı, sağlık hizmeti, tuvalet, çadır, battaniye, ısıtıcı gibi acil ihtiyaçların bir kısmı bu köylerde kurulacak birimlerde veya kısa zamanda ulaşılabilecek yakın birim merkezlerinde bulundurulmalıdır. Köy veya mahallelerin ağırlıklı olarak bitkisel üretim veya hayvancılık yapma durumları dikkate alınarak donanımları sağlanmalıdır.

Depremin yaşandığı köylerde tarım alanlarındaki üreticilerin uğraşına göre can ve mal sigortası gibi birçok problem acilen halledilmelidir.

Olası bir afet sonrası yaşayanların bakımı, beslenmesi, enkaz altında kalan insan ve hayvanların kurtarılması, ölen insanların defini ve hayvanların gömülmesi, mevsime göre günlük tarımsal faaliyetlerin planlanarak yürütülmesi (ürettikleri sütün toplanması, hasat ve ürün sevkiyatı vd.) gibi işlemlerde uzun süre ara vermeden devam ettirilmelidir. Bitkisel üretimde tarımsal faaliyetler mevsime göre değişmekte olduğundan o dönem ki faaliyetlerin gerekli faaliyetler yerine getirilmez ise çok ürün kaybı görülebilir. Deprem esnasında ve sonrasında herkes can derdinde iken fırsatçılara ve kötü niyetlilere meydanı boş bırakmamak için arazideki zirai ekipmanlar ve ürünler korunmalıdır.

Köy veya mahallelerde bu görevi sürekli yapacak “Arazi Koruma Bekçisi” kadrosu veya benzer isimle “Arazi Güvenliğini” sağlayacak koruma kadrosu ihdas edilmelidir. Bu güvenlik kadroları normal zamanlar içinde oluşturulmalı ki son yıllarda artış gösteren arazilerden tarım alet ve ekipmanları ve ürün hırsızlıkları olmasın, bu görevlilerce üreticinin ürünü korunmuş ve güvence altına alınmış olsun. Eskiden çiftçilerimiz akşam olunca her şeyini tarlada bırakıp gelirken günümüzde çalınma korkusu ile her gün evden- tarlaya ve tarladan da eve taşımak mecburiyetinde kalmaktadır. Her gün taşıyamadıkları da çalınmaktadır.

Tarımsal üretime önemli bir katkısı olan bu on ilde tarımsal üretimin sürekliliği ülkemizin gıda güvenliği açısından da önemlidir. O nedenle gerekli tedbirler alınarak asrın felaketi sonrası yaraların en kısa zamanda sarılması, hayatın normale dönmesi, tarım ürünleri üretiminin devam ettirilmesi, gıda temini ve güvencesi sürdürülmelidir.

Hatay, Gaziantep Kahramanmaraş, Adıyaman, Adana, Diyarbakır, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illerimize ve Ülkemize geçmiş olsun der Ülkemizin bir daha böyle acılar yaşamaması dileklerimle hoşça kalınız.