TURGUTOĞULLARI VE SEYDİŞEHİR - 1

Merhabalar değerli tarih dostları

Önceki iki yazımızda Turgutoğulları’nın siyasi mücadeleleri ve Konya’da inşa ettirdikleri hayır eserleri ve dar’ül huffazlarından bahsetmiştik. Yazımızın bu bölümünde ise Turgutoğulları Seydişehir ilişkisine değineceğiz

Seyyid Harun Veli Camii’ne giden dikkatli gözler mutlaka fark etmiştir. Camiye bitişik 3 adet türbe bulunmaktadır. Seyyid Harun Veli Hazretlerinin kabrinin bulunduğu türbe, karşısında kızı Halife Sultan’a ait türbe. Mimari özellikleri ve içerde bulunan sandukaları ile diğer iki türbeden ayrılan üçüncü bir türbe daha vardır ki bu türbede yatan kişiler Seyyid Harun Veli soyundan değillerdir. Buna rağmen buraya defnedildiklerine göre Seydişehir ve Seyyid Harun Veli için önemli kişiler olmalılar. Fakat kimlerdi ve neden türbeleri buradaydı? Ben yıllardır, belki de yüzyıllardır cevabı verilemeyen, bu sorunun cevabını arıyorum.

Yüzyıllardır derken mübalağa yapmıyorum. Zira 1555 yılında Seyyid Harun Veli’nin 9.kuşak torunu tarafından yazılan, Seyyid Harun Veli’nin Horasan’dan Seydişehir’e olan yolculuğunu ve Seydişehir’in kuruluş hikâyesini anlatan Seyyid Harun Veli Makalatı’ nda bu türbeden ve içinde yatanlardan hiç bahsedilmemişti.

Seydişehir tarihinin temeli bu eser kabul edildiği için, Seydişehir hakkında yazılan tüm eserlerde de bu türbe es geçilmiş veya yanlış anlatılmıştı. Örneğin 1970 yılında eseri günümüz Türkçesi ile sadeleştirerek yayımlayan merhum Abdurrahman Ayaz, eserde bu türbenin Seyyid Harun Veli’nin kızı Halife Sultan’a ait olduğunu yazmıştı. Muhtemelen bunun gerçekten doğru olduğunu düşünüyor olmalı ki eserin 1977 yılında yapılan ikinci baskısında da bu hata düzeltilmemişti. Belki de yüzyıllardır türbenin gerçekten Seyyid Harun Veli’nin kızı Halife Sultan’a ait olduğu düşünülüyordu.

Ulusal anlamda, bölgemizde Turgutoğullari diye bir aşiretin varlığından ve Konya’da ki eserlerinden bahseden ilk kişi 1956 yılında merhum Zeki Oral olmuştu. Oral, Konya müze müdürlüğü yaptığı yıllarda bölgeyi gezmiş eski mezar ve türbeleri inceleyerek bunu Vakıflar Dergisi’nde makale olarak yayımlayarak duyurmuştu. Seydişehir özelinde ise bu türbenin Turgutoğulları’na ve Rüstem Bey’ e ait olduğunu yazan ilk kişi 1986 yılında Seydişehir Tarihi adlı eseri ile merhum Mehmet Önder olmuştu. Bu vesile ile merhum Ayaz, Oral ve Önder’i bir kez daha rahmetle anıyorum.

Fakat ne Oral ne de Önder, Turgutoğulları’ nın Seydişehir ve Seyyid Harun Veli açısından öneminden bahsetmemişti. Bugün türbe içinde bulunan tanıtıcı levhada da yalnızca Rüstem Bey ve içerde sandukaları bulunan kişilerin isimleri yazmaktadır. Peki, Rüstem Bey kimdir? Seydişehir için önemi nedir?

Şimdi Rüstem Bey’in türbesini hakkında son güncel veriler ışığında anlatmaya çalışalım.

Türbenin kitabesi olmadığı için yapım tarihi tam olarak bilinememektedir. İçerdeki en eski mezar 1422 yılına ait olduğu için türbenin 1422 yılı sonrası yapıldığı tahmin edilmektedir. Türbe kapısından girince en sol başta bulunan mezar 1422 yılında vefat eden Turgutoğlu Emir Şah Bey kızı Sultan Hatun’a aittir. Sultan Hatun zannedildiği gibi Rüstem Bey’in eşi değil kardeşi veya yakın akrabasıdır. Yani aslında Seydişehir’de Turgut Bey’in torunu olan bir değil iki önemli kişinin mezarı bulunmaktadır Rüstem Bey ve Sultan Hatun.

Sultan Hatun’un yanındaki ikinci mermer sanduka ise 1439 Temmuz ayında vefat eden türbeye adını veren Turgutoğlu Halil Bey oğlu Emir Rüstem Bey’ e aittir. Sandukası üzerinde Bakara, Ali İmran, Mümin suresinden ayetler ve Şirazlı Sadi’nin Gülistan adli eserinden alınmış Farsça ve Türkçe beyitler bulunmaktadır.

Rüstem Bey’in yanında ise kendisinden bir ay sonra vefat eden oğlu Ali Bey’in mermer sandukası bulunmaktadır. Sanduka Bakara suresinin ilk iki ayeti ve Gülistan’dan derlenmiş beyitler ile süslenmiştir. 1500’lü yıllara ait belgelerde Seyyid Harun Veli zaviyesinin gelirleri içinde Ali Bey’e hisse ayrılmıştır. Bu da Ali Bey’in ve Turgutoğulları’nın, Seyyid Harun Veli zaviyesi için önemli kişiler olduğunun bir başka ispatıdır.

Kaldığımız yerden devam edelim. Türbede Ali Bey’in sandukasının yanında 1428 yıllında vefat eden Rüstem Bey’in kızı Dürrühant Hatun’a ait küçük bir sanduka bulunmaktadır. Sandukasında “Mübarek Şehit” yazan Dürrühant Hatun babasından 11 yıl önce vefat etmiştir. Türbenin en solundaki küçük mezar ise 1590 yılında vefat eden Turgutoğulları soyundan olduğu düşünülen Yusuf Beye aittir.

Türbeye Manastır ve Çokrağan köylerinden araziler vakfedilmiş. Pazartesi ve Perşembe günleri dört hafızın türbede cüz okumaları şart koşulmuştur. Türbenin bakım masrafları ve hafızların maaşları bu arazilerden karşılanmıştır.

Rüstem Bey’in bu türbede yatanlar dışında oğulları Halil Bey ve şehit oğlu Hasan Bey ile torunları Abdurrahman Bey ve Honde Hatun’un mezarları ise Konya Sadreddin Konevi Camii yanındaki Turgutoğlu Türbesi’nde bulunuyordu. Mezarlık 1928 yılında kaldırılırken maalesef bu mezar taşları kaybolmuştur.

Rüstem Bey hakkında tek bilinen çok yardımsever bir bey olduğu fakire fukaraya sahip çıktığıdır. Peki, sadece yardımsever bir bey olmak Seydişehir’in en önemli camisinin yanında defnedilmek için yeterli miydi? Seydişehir 700 yıldır nice yardımsever beyler görmüştü, Turgutoğulları’nı ve Rüstem beyi onlardan ayıran fark neydi? Böyle önemli bir aileden neden Seyyid Harun Veli Makalat’tinda hiç bahsedilmemişti?

Gelecek hafta yazımızın devamında bu sorulara cevap vermeye çalışacağız.

Yeniden görüşmek dileğiyle.

Kaynaklar;

Feridun Nafiz Uzluk; Fatih Devrinde Karaman Eyaleti Vakıfları, Vakıflar Umum Müdürlüğü, 1958, sf 21

Mehmet Önder; Seydişehir Tarihi, Seydişehir Belediyesi, 1986, sf 114-115

Abdurrahman Ayaz; Makalat-ı Seyyid Harun Veli, Doğus Matbaası, 1970, sf 65

Abdurrahman Ayaz; Makalat-ı Seyyid Harun Veli, Ceylan Matbaası, 1977 sf 60

Şükrü Taşdelen; Turgutoğulları Vakfiyelere göre beylikler dönemi, Yedi Tepe Yayınevi, 2021, sf. 75-77-119

Zeki Oral; Turgutoğulları ve Konya’daki eserleri, Çizgi Yayınevi, 2016, Sf. 77-78-79

M. Akif Erdoğru; Seydişehir Seydi Harun Külliyesi Vakıfları Üzerine Bir Araştırma